Hititlerde aşçılar ve fırıncıların yapmış olduğu yemeklerden günümüze ulaşılan kısımlarında 180 adet ekmek vb. ürünlere ulaşmaktayız. Bu ekmek ve yemekler hakkındaki yazılarıma siteden Hitit kategorisinden ulaşabilirsiniz. Okumuş olduğunuz yazımda Hititlerde merasimler ve bayramlar en az 170 farklı bayramdan oluşmaktadır. Bu merasimlerde aşçının rolünden bahsedeceğim.
Hititlerde mutfak
Hititlerde mutfak binası “aşçı evi ” (É lú muhaldim) olarak geçmektedir.
Mutfakta olmazsa olmaz olan “ocak” önemliydi. Ocak yemek pişirme ve ısınmak için kullanılırdı. Yemek yemeye geçildiği zaman ocağın etrafında toplanılırdı.
Buna ilaveten, Türk kültüründe “ocak” önemliydi. Yakut Türklerine göre “aile ocağı”, sönmemesi gereken “kutsal bir ateştir” ve bu ocağı koruyan bir kutsal ruh da vardır.
Hititlerde aşçılar
Hititlerde aşçılar günlük yaşamın, saray hayatının ve merasimlerin vazgeçilmez üyeleridir.
Bayramlar ve merasimler
Hitit dininin özü evvela “tanrıları memnun etmek, onları kızdırmamak” ilkesine dayanmaktadır. Bu ilke Hitit dinine bir “ritüeller/ayinler dini” olma özelliği kazandırır ve belli ki tanrılar için uygun dinsel törenleri, kurbanları ve bayramları gerçekleştirmek suretiyle onları yatıştırmayı amaçlar.
Kısaca aşçıbaşının merasimlerde önemli bir yeri vardır. Aşçıbaşı, rahip ve kral ile beraber ayin yapmaktadırlar. Hititlerde bayram kutlama merasimleri oldukça fazlaydı. Metinlerde geçen en az 170 tane bayram vardı. Kral ve baş rahip tüm bayramlarda protokolde yerini alması ve merasimin genel akışını idare etmesi gerekmektedir.
Örnek olarak Fırtına bayramı, Yeni yıl bayramı, Yağmur bayramı, Çiğdem bayramıdır.
Burada yapılan merasimler bir çeşit şaman ve totem ayinleriydi.
Hititlerde kullanılan bayramlardan günümüzde kutladığımız bayramlar vardır. Purulliya Bahar Bayramının canlandırılması, uygarlığın başkenti Hattuşa’da 2017’de kutlanmıştır.
Bu bayramlardan en uzunları;
Çiğdem bayramı 38 gün
Bereket bayramı 32 gün
Sonbaharda kutlanan (Nuntariyašha) bayramı 41 gün sürerdi.
Hititlerde Aşçıbaşının rolünü
Toprak bayramını anlatırken uzun bir açıklama vardır. Bu konu hakkında ana hatlarıyla alakalı bir kesit paylaşıyorum.
Örnek olarak
“Dansözler (hapiya-) ciğerleri getirir, aşçı başına verirler, o da krala doğru tutar. Kral uzaktan dokunma işareti yapar, ekmek ve bira kaplarıyla birlikte Tetešhapi’nin tapınağına taşırlar. Bir sandalyenin önüne örtü bezi serilmiştir. Tawiniyalı tazzeli- rahiplerinden biri gelir ve o sandalyeye oturur. Bunu bir kez daha içeceklerin paylaştırılması izler.”
Ayrıyetten Toprak bayramının başka bir gününde bu olaylar olmaktadır.
“Burada yılın on iki ayını sembolize ettiği düşünülen on iki tanrıya tapınılır. Telipinu ve kendisine eşlik eden tanrıçalar Katahha ve Hatepuna baş rolü oynarlar. Onları Fırtına Tanrısı, Güneş Tanrıçası, Koruyucu Tanrı, Ammama, Šulinkatte, Hašgala/Kašhala, Hapaiwulla, Šanhupiya ve kapı tanrıları Šaliwaneš izlerler. Tanrıların her birine sunulan bira ve şarap kâseleri, ekmekler ve sığırlar da on iki adettir, sadece otuz adet koyun vardır. Ankuwa kentinin baş çobanı elli sığır ve bin adet koyun vermek zorundadır.”
Sonuçta Aşçıbaşının önemli yeri vardır. Ayrıca Hitit kralının fermanında geçen mutfak çalışanlarının da dahil olduğu mutfak temizliği hakkında bir yazı bir sonraki yazımda sizlerle olacak. Hitit mutfağının tüm özellikleriyle sizlerle buluşturmak istiyorum.
